یکی از نکات اولیه که در کلاس آموزش عکاسی در تهران مورد توجه است و شما بایستی یاد بگیرید، مفهوم فوکوس است. در صورتی که به تازگی عکاسی را آغاز کردید یا قصد دارید مفاهیم عکاسی از جمله فوکوس را بیاموزید، این مطلب به شما کمک خواهد کرد. پس تا انتهای این مقاله کاربردی همراه سفیر قرن باشید.
با توجه به سوژه‌ای که برای عکاسی انتخاب کردید، فوکوس کردن ممکن است راحت یا سخت باشد. برای مثال، فوکوس کردن روی یک عکس دسته‌جمعی یا روی یک منظره ثابت با یک حیوان در حال حرکت متفاوت است. با این وجود، در تمام تصاویر و عکس‌هایی که می‌گیرید یک صفحه فوکوس وجود دارد که به صورت افقی یا موازی با سنسور است. صفحه فوکوس در واقع فضایی بین لنز دوربین شما با بهترین نقطه فوکوس است که شارپ‌ترین حالت را در عکس نشان دهد. در ادامه به طور دقیق به شما خواهیم گفت که فوکوس در عکاسی چیست.
فوکوس در عکاسی چیست؟
فوکوس (Focus) به معنای تمرکز است. مفهوم این کلمه در عکاسی، به معنای رسیدن به حداکثر وضوحی است که تصویر می‌تواند داشته باشد. شما با عقب و جلو کردن صفحه فوکوس برای رسیدن به تصویر مورد نظر، سوژه را در حالت وضوح کامل قرار می‌دهید. در واقع به کمک فوکوس کردن در عکاسی، می‌توانید فاصله کانونی عدسی لنز دوربین را بر اساس فاصله‌ای که جسم تا دوربین دارد، برای داشتن یک تصویر واضح تنظیم کنید.
به طور کلی دوربین‌ها دارای دو سیستم فوکوس هستند. یک سیستم فوکوس اتوماتیک یا AF که همان اتوفوکوس است و دیگری سیستم فوکوس دستی یا MF که منوال فوکوس نامیده می‌شود. اما MF و Af در عکاسی چیست؟ در ادامه با این دو مفاهیم آشنا خواهیم شد.
تجهیزات و دوربین‌های امروزی معمولاً به صورت داخل لنز فوکوس را انجام می‌دهند. عناصر داخلی دوربین، برای تغییر مسیر اپتیکال نور، عقب و جلو می‌شوند تا تنظیم نهایی اتفاق بیفتد. اگر لنز را از دوربین دور کنید، در حال تغییر صفحه فوکوس هستید. فوکوس خودکار یا اتو فوکوس زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم دوربین با استفاده از یک عنصر داخلی لنز را جابه‌جا کند تا فوکوس تغییر کند. فوکوس خودکار را با نام‌های فوکوس تکی یا تک شات یا AF-S نیز ممکن است شنیده باشید. در این وضعیت با فشردن آرام و کم دکمه شاتر، دوربین با توجه به سوژه، به صورت خودکار فوکوس را روی سوژه تنظیم می‌کند. در حالی که در فوکوس دستی یا Manual Focus، بایستی یک حلقه‌ای مشابه لنز که رینگ فوکوس نامیده می‌شود را روی دستگاه بچرخانید تا به فوکوس مناسب برسید؛ به این ترتیب سوژه در بهترین حالت وضوح ثبت خواهد شد.
در حالت فوکوس خودکار شما به راحتی می‌توانید با استفاه از دکمه AF-ON که در پشت بدنه دوربین قرار دارد، فوکوس خودکار را خاموش کرده و به صورت دستی، روی سوژه فوکوس کنید. البته فوکوس دقیق در عکاسی نیاز به تجربه و علم کافی برای داشتن یک عکس و تصویر با فوکوس عالی دارد.
آموزش نحوه فوکوس در عکاسی
در صورتی که قصد دارید به صورت دستی فوکوس روی سوژه را انجام دهید، آموزش فوکوس دستی در ادامه مطلب را حتماً مطالعه کنید. برای فوکوس، در صورتی که تنظیمات را به صورت خودکار قرار دهید، دوربین با استفاده از نقطه مرکزی، فوکوس روی سوژه را انجام می‌دهد. همچنین در صورتی که می‌خواهید هنر عکاسی خود را نشان دهید و کمی خلاقیت چاشنی تصاویرتان کنید، می‌توانید نقطه فوکوس را خودتان تنظیم کنید.
تنظیم رینگ فوکوس در فوکوس دستی دوربین به شما کمک خواهد کرد تا هر زمان که بخواهید از سوژه تصاویر واضح و شارپ بگیرید. در نظر داشته باشید هرچقدر دیافراگم عریض‌تر باشد، بایستی دقیق‌تر عمل کنید. در حالتی که با استفاده از لنز دوربین عکاسی، فوکوس را انجام می‌دهید، دریچه دیافراگم دوربین همیشه باز است. این دریچه تنها زمانی بسته می‌شود که شما دکمه شات را فشار داده و عکستان را بگیرید. دکمه پیش نمایش عمق میدان (DPB) کمک می‌کند تا درک بهتری از فوکوس روی سوژه داشته باشید؛ با این وجود تنها زمانی می‌توانید تصاویر خوب و باکیفیت داشته باشید که دریچه دیافراگم باریک را تنظیم کنید.
اگر می‌خواهید خیلی سریع فوکوس دستی را تنظیم کنید، بهتر است دوربین را در حالت لایو ویو قرار داده و آن را روی سه پایه قرار دهید. در این حالت، عمق میدان و روشنایی که می‌بینید بسیار دقیق است. اگر می‌خواهید سوژه بزرگنمایی بیشتری داشته باشد تا در این حالت روی آن فوکوس کنید، بایستی از زوم دوربین استفاده کنید؛ برخی از دوربین‌ها قادرند تا 10 برابر نیز زوم کنند. زوم کردن صرفاً کمک می‌کند پیش نمایش بهتری از عکستان داشته باشد. در مرحله بعدی بایستی سراغ رینگ فوکوس رفته و آن را طوری تنظیم کنید که سوژه شارپ شود. در حالت زوم بزرگ، کار معمولاً راحت‌تر است. به این ترتیب می‌توانید یک عکس فوق‌العاده با فوکوس دستی از تصاویر ماکرو مانند نمای گلبرگ‌های یک گل یا پر یک پروانه بیندازید.
دوربین‌های عکاسی جدید معمولاً همه مجهز به فوکوس خودکار هستند و اغلب با همین نوع فوکوس کار می‌کنند. به همین دلیل ممکن است فوکوس دستی با دوربین‌های جدید و به صورت چشمی کمی سخت‌تر از دوربین‌های قدیمی به نظر برسد. ضمن اینکه این نوع دوربین‌های جدید طوری طراحی نشدند که بتوانید سریع و راحت از طریق منظره‌یاب (viewfinder) فوکوس کنید.
بیشتر بخوانید: آموزش عکاسی سیاه و سفید با موبایل
انواع فوکوس در عکاسی چیست؟
در ادامه به صورت جزئی می‌خواهیم انواع فوکوس در عکاسی را با هم بررسی کنیم. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، فوکوس‌های خودکار به‌عنوان فوکوس‌های تک شات یا AF-S و همچنین فوکوس پیوسته یا AF-C شناخته شدند. در برخی از دوربین‌های عکاسی شاهد یک مد فوکوس اضافی نیز هستید که AF-A نامیده می‌شود. این مد معمولاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و چندان کارایی ندارد.
زمانی که دوربین را با استفاده از دکمه شاتر برای فوکوس تنظیم می‌کنید، اگر دوربین را روی مد AF-S تنظیم کرده باشید، به محض اینکه دکمه شاتر را تا نیمه فشار دهید، دوربین فوکوس می‌کند. تا زمانی که شما شاتر را رها کنید، لنز روی نقطه فوکوس قفل خواهد شد. در صورتی که دوربین روی مد AF-C تنظیم شده باشد، اگر دکمه شاتر را تا نیمه فشار دهید، دوربین فوکوس می‌کند. این مد برای سوژه‌هایی که در حال حرکت هستند و یا زمانی که دوربین در حال جابه‌جایی بوده، مناسب است؛ چراکه مجدداً با حرکت سوژه یا جابه‌جایی دوربین، فوکوس می‌کند.
در این مد می‌توانید دوربین را طوری تنظیم کنید که سوژه در حال حرکت، در کادر ردیابی قرار بگیرید و مدام در نقطه فوکوس قرار داشته باشد. در نظر داشته باشید در این نوع تنظیم مد، زمانی که به صورت دستی قصد دارید خودتان ریش و قیچی فوکوس را به دست بگیرید، دوربین هیچ نوع فوکوسی را به صورت خودکار انجام نمی‌دهد؛ در نتیجه شما با استفاده از حلقه فوکوس باید خودتان تنظیمات لازم را انجام دهید.
به طور کلی می‌توان گفت حالت AF-S روی سوژه فوکوس کرده و در نقطه فوکوس قفل می‌شود. حالت AF-C روی سوژه فوکوس کرده و همچنان با حرکت سوژه فوکوس را ادامه داده و سوژه را ردیابی می‌کند.
در فوکوس اتوماتیک شما تمام کار را به دوربین می‌سپارید و دوربین به صورت خودکار فوکوس را انجام می‌دهد. با این وجود موقعیت‌هایی وجود دارد که فوکوس خودکار در مدهای AF-S و AF-C چندان خوب عمل نمی‌کند. برای مثال زمانی که نور کم باشد یا سوژه به شدت از پشت روشن شده باشد، این نوع فوکوس موفق نخواهد بود. حتی زمانی که سوژه شما کنتراست کمی دارد یا قصد دارید تصاویر ماکرو را در بزرگنمایی بالا کار کنید، بایستی فوکوس را به‌صورت دستی تنظیم کنید.
کاربرد فوکوس در عکاسی چیست؟
انتخاب مد فوکوس چندان کار سختی نیست. برای مثال زمانی که قصد دارید از اجسام بی‌جان و سوژه‌های غیر متحرک عکاسی کنید، مد AF-S به کمکتان می‌آید. این مد کارایی بیشتری دارد و می‌توانید در عکاسی از مناظر گرفته تا عکس‌های پرتره از آن بهره بگیرید. در مقاله "آموزش عکاسی پرتره" می‌توانید اطلاعات بیشتری در این مورد به دست آورید.
مد فوکوس AF-C بهترین مد است که می‌توانید موقع عکاسی از صحنه‌های اکشن و عکاسی از سوژه متحرک از آن بهره بگیرید. مثلاً زمانی که قصد عکاسی ورزشی دارید یا می‌خواهید از حرکات پرندگان عکاسی کنید، و به طورکلی در عکس‌هایی با بزرگنمایی بالا فوکوس AF-C به کارتان می‌آید.
در زمان عکاسی در شب با نور کم یا زمانی که قصد دارید از یک منظره که همه چیز در فوکوس باشد، عکاسی کنید، فوکوس دستی بهترین گزینه است؛ چرا که در این حالت مد اتو فوکوس تنها روی سوژه پیش‌زمینه فوکوس خواهد کرد. به صورت کلی در عکاسی شما آزادی هنری برای فوکوس کردن دارید. برای مثال، زمانی که قصد عکاسی از یک گل را دارید، با توجه به اینکه می‌خواهید از نزدیک‌ترین گلبرگ عکاسی کنید یا مرکز گل، می‌توانید فوکوس مورد نظرتان را از هر مد دستی یا خودکار انتخاب کنید؛ هیچ یک از این دو گزینه اشتباه نیست. در واقع بستگی به هدف شما دارد که می‌خواهید چه احساسی به بیننده منتقل شود.
به صورت یک اصل کلی در نظر داشته باشید، هرچقدر روی قسمتی که بیننده انتظار ندارد در عکس ببیند، فوکوس کنید و توجه او را به آن بخش جلب کنید، موفق‌تر خواهید بود. این قضیه را می‌توانید به خوبی در عکس‌های پرتره و فوکوس روی دست به جای چشم مشاهده کنید. شما از چه مدی برای سوژه‌های ثابت یا متحرک اغلب استفاده می‌کنید؟ از تجربه هنری‌تان برایمان بگویید.
