سفته چیست و چه کاربردی دارد؟

سفته به‌عنوان یکی از اسناد مالی معتبر، نقش کلیدی در تسهیل معاملات تجاری و تضمین تعهدات مالی دارد. بسیاری از افراد و شرکت‌ها از سفته برای پوشش تعهدات مالی و اطمینان از انجام تعهدات استفاده می‌کنند. با این حال، صدور و استفاده از سفته نیازمند درک دقیقی از قوانین و مقررات خاص آن است؛ چرا که بی‌توجهی به این نکات حقوقی می‌تواند به مشکلات جدی و زیان‌های مالی قابل‌توجهی منجر شود.

در این مقاله از سفیر قرن، به‌طور جامع و به‌روز به بررسی انواع سفته، نحوه صدور و الزامات قانونی آن پرداخته‌ایم. با مطالعه این راهنمای تخصصی، با جزئیات لازم برای استفاده بهینه و قانونی از سفته آشنا خواهید شد و می‌توانید با اطمینان بیشتری در معاملات مالی خود گام بردارید.

سفته چیست؟

ابتدا بهتر است که به طور دقیق بررسی کنیم سفته چیست و بعد از آن به بررسی کارایی و قوانین آن بپردازیم. سفته که نام دیگر آن فَتۀ طَلَب است، سندی تجاری است که صادرکننده برای پرداخت مبلغ درج شده روی آن در تاریخ مشخص یا عندالمطالبه متعهد می‌شود. به عبارتی دیگر تعهدی برای ضمانت و نشان‌دادن حسن انجام کار است که قوانین و بخش‌های خاص خود را دارد و برای کارهای مختلفی استفاده می‌شود.

معرفی دوره های آموزشگاه سفیر قرن: دوره آموزش حسابداری پایه و پیشرفته، برای ورود به بازار کار

اجزای سفته

روی سفته اجزای مختلفی درج شده است و باید دقیق و درست ثبت و نوشته شوند. برای آشنایی بیش‌تر، هریک از اجزای مختلف آن را معرفی کرده‌ایم.

این سند مهم، دارای قسمتی به‌عنوان مهر و امضا است. همچنین باید دارای تاریخ و مبلغ به حروف و عدد و نام و نام خانوادگی گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باشد. نام و نام خانوادگی صادرکننده، آدرس اقامتگاه او و محل پرداخت نیز از ضروریات است و از اجزای دیگر سفته هستند. به عبارتی دیگر اگر این سند برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی شخص در آن نوشته می‌شود. در غیر این صورت به‌جای نام و نام خانوادگی از عبارت دروجه‌حامل استفاده می‌شود.

در چه شرایطی از سفته استفاده می کنند؟

در تعریف سفته به این مورد اشاره شد که سفته نوعی ضمانت و تعهد است. برای همین در کارها و امور مختلفی استفاده می‌شود و ازطرفی، دیگر نیازی به جابه‌جایی مقدار زیادی پول نیست. اموری که برای آن از سفته استفاده می‌شود، شامل موارد زیر است.

• به‌عنوان سندی برای بدهی یا طلب: شخص بدهکار سفته‌ای با مبلغ معین را به‌عنوان ضمانت به طلبکار می‌دهد و در تاریخ تعیین شده آن را وصول می‌کند.
• سندی به‌عنوان حواله پرداخت: حواله‌ها مبلغ قابل پرداختی هستند که برای پوشش مبلغ زیادی، از حساب درخواست‌کننده برداشت ‌شده و به حساب خاصی واریز می‌شود. در برخی موارد می‌توان از سفته به‌جای آن استفاده کرد.
• وثیقه و ضمانت به‌عنوان حسن انجام کار: برای نشان‌دادن حسن انجام کار در محل کار و تعهدنامه، می‌توان از سفته با مبلغ مشخصی استفاده کرد.
• به‌عنوان سند پرداختی: سفته دارای تاریخ پرداخت است. در صورت عدم وجود تاریخ پرداخت، عندالمطالبه محسوب می‌شود و دارنده آن در هر زمان که بخواهد می‌تواند برای وصول آن اقدام کند.

البته باید بگوییم که در میان موارد بالا سفته بیش‌تر به‌عنوان ضمانت یا تعهد استفاده می‌شود و برای پرداخت وجه عمدتاً چک استفاده می‌شود.

دوره های پیشنهادی سفیر قرن:  دوره آموزش سانترال

انواع سفته

سفته‌ها طبق کارایی، انواع مختلفی دارند و برای کارهای مختلف می‌توان یکی از آن‌ها را استفاده کرد. در ادامه انواع سفته  را مشاهده می‌کنید که ارائه‌دهنده باید در موقعیت‌های خاص و طبق قوانین سفته به تعهدات اجرا کند.

سفته ضمانت

برخی مواقع مانند انجام کار یا یک پروژه که باید به‌درستی و دقیق انجام شود و نیازمند ضمانت است، در هنگام قرارداد، از این نوع سفته استفاده می‌شود.

سفته حسن انجام کار

این سفته که برخی مواقع به‌عنوان سفته استخدام نیز استفاده می‌شود، برای نشان‌دادن حسن انجام کار پرسنل یک شرکت و مؤسسه است. با ارائه این سفته، کارکنان متعهد به انجام درست و دقیق کارها می‌شوند و در حفظ حریم و اطلاعات محل کار مسئول هستند.

در برخی مواقع هم شرکت و سازمان‌ها هنگام درخواست پرسنل و استخدام آن‌ها خواستار سفته استخدام هستند. فرد استخدام شونده در هنگام استخدام همراه دیگر مدارک، سفته با مبلغ مشخصی را نیز ارائه می‌دهد.

مطالعه بیشتر: دارایی در حسابداری

سفته برای معاملات

زمانی که در بازار و انجام معاملات، مبلغی معین می‌شود و باید طی تاریخ معینی توسط یک طرف این مبلغ پرداخت شود، برای تضمین پرداخت از این سفته استفاده می‌شود.

سفته بدون امضا

اگر در هنگام ارائه سفته به فردی آن سند بدون امضا باشد، یعنی اختیاراتی به او می‌دهید که می‌تواند آن را نقد نکند و در دیگر معاملات و کارهای خود استفاده کند. ارائه این نوع سفته ممکن است مشکل‌ساز شود و فرد مقابل از آن سوءاستفاده کند. در این صورت می‌توان با ارائه مدارک و اثبات اینکه سفته به‌عنوان ضمانت و امانت استفاده شده است، از فرد خاطی شکایت کرد.

سفته بدون تاریخ

زمانی که روی سفته تاریخ درج نمی‌شود به این معنی است که طلبکار می‌تواند هر زمان که بخواهد طلب خود را از فرد صادرکننده دریافت کند. فرد باید در هر زمان که طلبکار مبلغ را درخواست می‌کند، آن را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت از سمت بدهکار، مجرم شناخته شده و طلبکار می‌تواند از او شکایت کند.

سفته در وجه حامل

گاهی وقت‌ها به‌جای نام گیرنده عبارت دروجه‌حامل نوشته می‌شود. در این صورت هر شخصی با هر نامی که سفته در دست او باشد، می‌تواند درخواست طلب مبلغ سفته را کند.

معرفی دوره سفیر قرن: دوره آموزش نرم افزار هلو

نحوه پشت نویسی سفته

پشت‌نویسی سفته برای افزایش اعتبار آن کاربرد دارد و می‌تواند توسط چندین فرد انجام شود. همچنین با پشت‌نویسی (ظهرنویسی) سفته می‌توان آن را به فرد دیگری انتقال داد. این پشت‌نویسی ممکن است توسط چندین نفر انجام شود. اما در صورت پرداخت ‌نشدن یا عدم انجام تعهدات، می‌توان از طریق همان سفته به هر کدام از ضامن‌ها و صادرکننده‌ها مراجعه کرد. یعنی همه افرادی که سند را ظهرنویسی کرده‌اند، مسئول هستند.

پشت‌نویسی باید دارای متن ظهرنویسی و امضای هر فرد به‌عنوان ضمانت باشد. برای متن پشت‌نویسی از عبارت " به‌عنوان ضامن" یا " پرداخت وجه این سفته را ضمانت می‌کنم" استفاده می‌شود. با نوشتن این متن و امضا آن در پشت سفته فرد از نظر قانونی مکلف است یا تکلیف قانونی دارد و در صورت عدم رعایت تعهدات، صادرکننده باید پاسخگو باشد.

بهتر است زمانی که سفته‌ای را به‌عنوان ضمانت و تعهد به کسی می‌‌دهید و همچنین آن را ظهرنویسی می‌کنید، این کار را در دفترخانه‌های اسناد رسمی و طبق قوانین آن‌ها انجام دهید.

قانون سفته چیست؟

استفاده از سفته کار راحتی نیست و نمی‌توان هر زمان و هر جا آن را استفاده کرد. البته منظور از راحتی به این معنی است که ممکن است در صورت استفاده نادرست فرد را دچار پیامدهای سنگینی سازد؛ بنابراین توصیه می‌کنیم که با قانون سفته آشنا شوید. خوب است بدانید که این سند نیز مانند چک یکی از اسناد پرکاربرد در قانون تجارت است. در حال حاضر مهم‌ترین قانون برای سفته همان قانون تجارت و قواعد مرتبط به شکل و مندرجات سفته است.

1. قانون اول که طبق ماده 307 قانون تجارت تعریف شده است، امضاکننده سفته متعهد می‌شود که مبلغی را در زمان معین شده و به‌صورت عندالمطالبه دروجه‌حامل پرداخت کند.
2. قانون دوم همان ماده 308 قانون تجارت است. این قانون درباره نحوه نوشتن سفته است و مطابق با آن سفته علاوه بر مهر و امضا، باید شامل تاریخ صدور باشد. همچنین مواردی مانند گیرنده وجه سفته، تاریخ پرداخت و مبلغ قابل‌پرداخت نیز قید می‌شود. در صورت عدم وجود این موارد، دارنده سفته نمی‌تواند از قوانین سفته استفاده کند.
3. قانون مهم بعدی ماده 309 قانون تجارت است. طبق این قانون با اینکه برات و سفته با یکدیگر متفاوت هستند، اما تمامی موارد قانونی برات، برای سفته نیز استفاده می‌شود.

شرایط سفته و اجرای آن از طریق دادگاه

اما در چه شرایطی کار سفته به دادگاه ختم شده و موجب اجرای آن از طریق دادگاه می‌شود؟ اگر شخصی از طریق دادگاه اقدام به دریافت وجه سفته کند، باید آن را به اجرا گذاشته و اقدام به واخواست سفته کند.

مطالعه بیشتر: آموزش انواع ثبت سند حسابداری

واخواست سفته شباهت به برگشت چک دارد. زمانی که دارنده سفته اقدام به واخواست کند، باید طی مدت 10 روز از تاریخ سررسید به اداره واخواست سفته مراجعه کند. شخص باید واخواست نامه را که در بانک و دادگاه به‌صورت آماده و چاپ‌شده وجود دارد، تهیه کرده و تکمیل کند. سپس تکمیل ‌شده آن را به همراه دادخواست به دادگاه ارائه کند. یک نسخه از واخواست توسط دادگاه به صادرکننده سفته فرستاده می‌شود.

توجه کنید اگر واخواست در مدت تعیین‌شده انجام نشود، خاصیت تجاری سفته از بین می‌رود. درنتیجه در قانون تجارت اجرا گذاشتن آن مانند اسناد تجاری دیگر معنی ندارد و فقط مانند یک بدهی عادی و قابل عندالمطالبه خواهد بود.

واخواست سفته از طریق دادگاه شامل هزینه‌ای به مبلغ دو درصد از ارزش کل سفته است. اما در کنار آن واخواست سفته سبب می‌شود که بتوان از مزایای تجاری بودن آن استفاده کرد.

البته بدون واخواست هم می‌توان سفته را از طریق دادگاه به اجرا گذاشت. از مزایای واخواست سفته می‌توان به تقاضای صدور تأمین خواسته از طریق آن اشاره کرد. درحالی‌که اگر در حالت عادی برای صدور تأمین خواسته تقاضا کنید، احتمال تودیع خسارت مالی وجود دارد. همچنین اگر سفته در مدت 10 روز واخواست شده باشد، از تاریخ واخواست، خسارت تأخیر تأدیه محاسبه می‌شود. در غیر این صورت نیز تاریخ ثبت دادخواست قانونی ملاکی برای اجرای سفته محاسبه می‌شود.

ظرف مدت 10 روز پس از واخواست می‌توان از طریق دادگاه به مدت 1 سال برای اجرای سفته اقدام کرد. این کار به معنای طرحی دعوی برای مطالبه وجه سفته از طریق دادگاه برای مطالبه سفته است. البته اگر از تاریخ سررسید یک سال گذشت، طرفیت ظهرنویسان سفته هیچ مسئولیتی ندارند.

اگر مبلغ سفته تا 20 میلیون تومان باشد، رسیدگی به اجرای آن به عهده قانون شورای حل اختلاف است. اما اگر مبلغ بیش از 20 میلیون تومان باشد، رسیدگی به آن توسط دادگاه حقوقی است و هزینه دادرسی آن از طریق دادگاه حقوقی شامل سه ونیم درصد مبلغ سفته است. یعنی اگر مبلغ سفته 100 میلیون تومان باشد، سه میلیون و پانصد هزار تومان هزینه دادرسی به آن تعلق می‌گیرد.

برای اجرای سفته باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به ارائه دادخواست کرد. در دادخواست نیز نام صادرکننده و ضامنین سفته، عبارت مطالبه وجه سفته در قسمت تعیین خواسته و خسارات قانونی با قرار تأمین خواسته درج می‌شود.

قسمت دیگر دادخواست اشاره به کپی برابر اصل بودن سفته، کپی برابر بودن اصل واخواست و مدارک شناسایی خواهان دارد. همچنین می‌توان اگر اموالی را از صادرکننده سفته دارید، به دادگاه معرفی کنید. در غیر این صورت تقاضای استعلام برای اعلام اموال، راه دیگر خواهد بود.

در مرحله آخر، شورای حل اختلاف یا دادگاه به دادخواست رسیدگی و در صورت نیاز، حکم پرداخت وجه را صادر می‌کند. درصورتی‌که صادرکننده سفته برای پرداخت بدهی اقدامی نکند، می‌توان از طریق دادگاه اقدام به توقیف اموال او کرد. راه دیگر نیز بازداشت صادرکننده به درخواست خواهان است. صادرکننده نیز می‌تواند درخواست اعسار کرده و درصورتی‌که توانایی او برای پرداخت مبلغ بررسی شد، بدهی خود را طی قسدبندی توسط دادگاه پرداخت کند.

نحوه صدور سفته

برای صدور سفته در ابتدا توصیه می‌شود که به نشان خزانه‌داری و نقش تمبر آن توجه کنید. سفته باید دارای مبلغ، تاریخ، سررسید، نام بستانکار، نام متعهد، محل اقامت و محل پرداخت باشد. این سند دارای قسمت‌های مختلفی است و برای اینکه یک سند قانونی معتبر شمرده شود، باید درست و دقیق تکمیل شود.

طبق قانون 308 تجارت که قبلاً هم به آن اشاره شد، سفته باید تمامی موارد گفته ‌شده را دارا و دقیق باشد. در غیر این صورت جزء اسناد تجاری محسوب نمی‌شود و نمی‌توان از طریق قضایی برای وصول آن اقدام کرد.

در چه شرایطی می توان سفته را انتقال داد؟

درست است که سفته معمولاً به نام گیرنده صادر می‌شود، اما می‌توان تحت شرایط خاصی آن را به شخص دیگر انتقال داد. برای انتقال باید آن را به نام نفر سوم ظهرنویسی کرد و تمام مزایای و حقوق سفته به نام این فرد سوم منتقل شود. البته انتقال سفته از طریق امضای دارنده سفته صورت می‌گیرد و به امضاکننده آن یا شخصی که به نام آن ظهرنویسی شده تعلق می‌گیرد.

همچنین از اختیارات دارنده می‌توان وکالت به دیگری برای وصول وجه متعهد شده را نام برد. برای این کار دارنده با نوشتن عبارت وکالت برای وصول در پشت سفته و امضای آن کار وکالت را انجام می‌دهد.

جمع بندی

همان‌طور که در این مطلب مطالعه کردید، قانون سفته به‌عنوان یک سند تجاری مختص به خودش است. همچنین طبق تعریف سفته یک سند حساس و مهم است و باید برای دریافت و استفاده از آن دقت زیادی کرد. عدم رعایت قوانین مربوط به آن شامل خسارات مالی زیادی می‌شود و پیامدهای سنگینی به همراه خواهد داشت.